Μέσα από διαφορετικούς δρόμους και σπρωγμένοι από διαφορετικές αιτίες οι μετανάστες εισέρχονται διαρκώς στη σφαίρα της κοινωνικής μας εμπειρίας άλλοτε ως σκιώδεις φιγούρες που «φεύγουν και δεν επιστρέφουν» και άλλοτε ως μέρος ενός κοινωνικού «προβλήματος» που επιζητεί λύσεις θεσμικές, νομικές, χωροταξικές, οικονομικές… ανθρωπιστικές, μέσα σε ένα ήδη περιχαρακωμένο και συνοριακά προσδιορισμένο κοινωνικό ψηφιδωτό.
Ένα κοινωνικό ψηφιδωτό που φυσιογνωμικά συνίσταται από διαφορετικές κουλτούρες, συνήθειες, αντιλήψεις, αναζητήσεις, επιθυμίες αλλά πλαισιώνεται από μηχανισμούς που λειτουργούν προκειμένου να ικανοποιήσουν και να πραγματώσουν τις αντικρουόμενες επιθυμίες της κυρίαρχης ομάδας και ιδεολογίας διατηρώντας μια «εικονική» ισορροπία.
Τι γίνεται όμως με τις διαφορετικές και ξένες ψηφίδες; Πως σμιλεύονται από τους κρατικούς μηχανισμούς και θεσμούς, πως λαξεύονται από τα μέσα ενημέρωσης, πόσο αλλοιώνεται η σύνθεση τους και η αντοχή τους από τον κυνισμό, την ξενοφοβία, τον ρατσισμό, τα προσωπικά μας συμπλέγματα, τις προσωπικές μας αρχές αισθητικής και αναισθησίας όπως αυτές ορίζονται από το μικροκοσμικό μας γούστο;
Τι γίνεται με τους μετανάστες; Μήπως στο ψηφιδωτό της κοινωνίας, οι διαφορετικές, οι ξένες ψηφίδες απλά απορροφώνται από την εικόνα; Μήπως σκιάζονται από το κυρίαρχο σύνολο και χάνονται… από ένα σύνολο που απομυζά την ιδιαιτερότητα κάθε κομματιού για χάρη της δικής του ακεραιότητας… από ένα σύνολο που αναδεικνύει τους μετανάστες ως ψηφίδες απειλητικές, κατώτερες, εκ διαμέτρου αντίθετες από το «είναι» της κοινωνίας, ικανές να διαταράξουν και να διαμελίσουν το σύνολο της εικόνας;
Μήπως απλά αντιμετωπίζονται ως φιγούρες που λόγω της ελαφρότητας της ύπαρξης τους γλιστράνε μέσα από κάγκελα και φράχτες για να αποκτήσουν την ουσιώδη βαρύτητα της δικής μας αξίας και ζωής…; Μήπως όμως αυτή η αποδιδόμενη από εμάς ελαφρότητα ύπαρξης είναι για τους ίδιους αβάσταχτη; Όταν τους αναγνωρίζουμε ως περαστικούς, ως παράσιτα της κοινωνίας, ως σκιές, ως φαντάσματα, χωρίς λόγω ύπαρξης αρκετά πιστοποιημένη από τους επίσημους κρατικούς φορείς, χωρίς αρκετές σφραγίδες, όταν τους πιστοποιούμε την ύπαρξη τους μέσα από έγγραφα που μπορούν να φέρουν όσο κάποιοι άλλοι είναι διατεθειμένοι να τους τα δίνουν, όταν τους δίνουμε οδηγίες χρήσης για να αποκτήσει η ελαφρότητα της ύπαρξης τους βαρύτητα μέσα από έγγραφα, πιστοποιητικά, πολύχρωμες κάρτες, σφραγίδες, μελάνι… μελάνι, χαρτιά, φωτοτυπίες, παράβολα….
Όταν οι επικίνδυνες για τη ζωή τους προσπάθειες να έρθουν σε έναν κόσμο καλύτερο από τον τόπο καταγωγή τους αντιμετωπίζονται ως παράνομες και τιμωρούνται αν και για αυτούς είναι ένας αγώνας επιβίωσης σε έναν κόσμο σκληρό που ζει παράλληλα με αυτούς και τους αφήνει στην αδιαφορία και την άγνοια της ελαφρότητας του.
Τους καλεί όμως να αποδείξουν τις «αθλητικές τους ικανότητες», ανεξαρτήτου ηλικίας, φύλου και κατάστασης, σε μια σειρά από εμπόδια είτε λέγονται κιγκλιδώματα, φράχτες, γραφειοκρατία, καταπάτηση δικαιωμάτων, ρατσιστικές επιθέσεις, κατάχρηση εξουσίας ώστε να μπορέσουν να περάσουν από μια παράνομη ύπαρξη σε μια σχετικά πιο νόμιμη…
Οι φράχτες, τα σύνορα, τα εμπόδια είναι εκεί για να υπενθυμίζουν ότι θα πρέπει κάθε φορά να δοκιμάζουν το βάρος και την ελαφρότητα της ζωής τους αποφασίζοντας πάντα την τελευταία στιγμή τι θα πρέπει να ρίξουν και από ποια πλευρά των αγκαθωτών συρματοπλεγμάτων, το βάρος ή την ελαφρότητα της ύπαρξης τους… Μια ύπαρξη εύθραυστη από της φύση της πόσο μάλλον όταν πρόκειται για μικρούς, ανήλικους μετανάστες. Για αυτούς, ο φράχτης, τα κύματα της θάλασσας, τα κρύα νερά ενός ποταμού, η νταλίκα, το καράβι, είναι δοκιμασίες που ζυγίζουν την ελαφρότητα της παιδικής τους αθωότητας και των προσδοκιών τους για μια ζωή με αύριο μπροστά στην σκληρότητα μιας κοινωνίας που πολλές φορές, αν όχι όλες, απλά παρακολουθεί τις παιδικές αυτές φιγούρες να σκαρφαλώνουν, να τρέχουν, να κρύβονται αλλά όχι ως μέρος ενός παιδικού παιχνιδιού αλλά ως μέρος μιας πραγματικότητας που υπάρχει, που την ξέρουμε, που μας φωνάζει ότι είναι αβάσταχτη…
Η πολύ-πολιτισμένη κοινωνία συνθέτει έναν κόσμο βαρύ για τους άλλους, έναν κόσμο που αναζητά πιστοποιήσεις για την ύπαρξη του άλλου, έναν κόσμο που προσπαθεί να είναι συγκεκριμένος πίσω από ιδεολογήματα, θεωρίες, πολιτικές, νόμους, αλλά διαμελίζεται μπροστά στα ίδια τα κριτήρια που θέτει. Έναν κόσμο που αποδυναμώνει την ουσία μπροστά στο διαφορετικό ηχόχρωμα των δυνατοτήτων, των προσδοκιών των δικαιωμάτων κάποιων ανθρώπων προσπαθώντας να διατηρήσει την κυρίαρχη και ξεχωριστή του βαβούρα. Έναν κόσμο που απλά επιχειρεί να αναδείξει το ανθρωπιστικό του αλλά νόμιμο προφίλ του έχοντας προβλέψει να θέσει μια σειρά από νομικά, θεσμικά βαρίδια σε κάθε τι που μπορεί να τον φέρει προ εκπλήξεων…
Το βάρος της ζωής και η αξία της για τον καθένα μας είναι διαφορετική. Για τον Κούντερα έχει μια αβάσταχτη ελαφρότητα…, για τον άγνωστο μετανάστη η ζωή, ελπίζει ότι, μπορεί να αλλάξει… για την πολύ-πολιτισμένη κοινωνία, παραφράζοντας τα λόγια του Ζαν-Πωλ Σαρτρ, η ύπαρξη μέσα από χαρτιά, πιστοποιητικά, έχει μεγαλύτερο βάρος και προηγείται από την ουσία…
