Δεν είναι λίγες οι φορές που το υποκείμενο περιγράφει ότι νιώθει πως δεν ζει στο παρόν. Αντ’ αυτού φαίνεται να αντιλαμβάνεται τη ζωή μέσα από το φίλτρο της εμπειρίας του παρελθόντος και ιδιαίτερα μέσα από το φίλτρο των ανεπίλυτων τραυμάτων.
Αυτό που γεύεται με τους αισθητηριακούς κάλυκες της εμπειρίας, σε επίπεδο συμπεριφοράς, συναισθημάτων, σώματος, βιολογίας, σχέσεων μπορεί εν τέλει να σχετίζεται με τις ψυχολογικές δυσκολίες που βιώνει. Δυσκολίες που συνήθως προσδιορίζονται ότι έχουν να κάνουν με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, το χρόνιο άγχος, την κατάθλιψη, τους ιδεοψυχαναγκασμούς.
Είναι, λοιπόν, αυτό το αίσθημα της αποξένωσης, το αίσθημα να νιώθεις ανεπιθύμητος, μη αγαπητός, κάποιες φορές κακός, ενώ άλλες εξωγήινος ή και λιγότερο άνθρωπος απόρροια των ανεπίλυτων τραυμάτων;
Είναι όλα τα παραπάνω «προϊόντα» και συνέπειες ανολοκλήρωτων αντιδράσεων πάλης ή φυγής μπροστά στις πρώιμες απειλές;
Μπορεί το αίσθημα της απομόνωσης και η φράση «τι νόημα έχει η ζωή» να ορίζουν μια ανθρώπινη ύπαρξη αποσυνδεμένη από τον εαυτό της και τους άλλους;
Ενδέχεται, δηλαδή, το γιατί της ύπαρξης να έχει παγιδευτεί μέσα σε συνειδητές και ασυνείδητες ταυτίσεις καθώς και σε ελλειμματικούς προσαρμοστικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης και επιβίωσης των πρώιμων τραυμάτων;
Τα ερωτήματα αυτά μοιάζουν ρητορικά στη διατύπωση, η απάντηση όμως, προσδιορίζει εννοιολογικά τις πληγές του εαυτού και του είναι μας, το τραύμα.
Είτε αυτό χαρακτηρίζεται ως τραυματικό σοκ, ως πρώιμο είτε ως αναπτυξιακό. Είτε προσδιορίζεται βάσει των εμπειριών που το συνθέτουν: προγεννητικό, τραύμα γέννησης, περιγεννητικό, τραύμα πρόσδεσης και σχεσιακό τραύμα (παραμέληση, κακοποίηση).
Είτε βάσει των συμπτωμάτων που το ακολουθούν: αίσθηση συνεχούς απειλής, υψηλή διέγερση, αναχαιτισμένη αντίδραση πάλης, πάγωμα- αποσύνδεση, μούδιασμα- αποσύνδεση- κερματισμός, ενδραμάτιση και εκδραμάτιση της επιθετικότητας, μειωμένη ζωντάνια…
Σε κάθε περίπτωση το ψυχικό τραύμα είναι κατακλυσμιαίο, αποδιοργανωτικό και επώδυνο, ανεξάρτητα του βαθμού και της έντασης που εμφανίζονται τα πιο πάνω συμπτωματολογικά σημάδια στις πληγές μας.
Το τραύμα δημιουργεί αίσθηση διέγερσης και στρες στο σώμα τα οποία θα πρέπει να ρυθμιστούν μέσω αυτού. Ο αντίκτυπος των οξέων και συγκλονιστικών συμβάντων, αλλά και των συνεχόμενων εμπειριών παραμέλησης, κακοποίησης οδηγούν σε νευροφυσιολογικά και ψυχολογικά αναπτυξιακά ελλείμματα.
Τα τελευταία, δεν γίνονται εύκολα αντιληπτά από το ίδιο το υποκείμενο. Οι όποιες προσπάθειες κατανόησης και συμφιλίωσης με τη σωματική και συναισθηματική δυσφορία συχνά οδηγούν στην αντίληψη ότι η πηγή του πόνου είναι ο ίδιος ο εαυτός.
Τα υποκείμενα κατακλύζονται από ντροπή και μίσος προς τον εαυτό. Τον βιώνουν ως ξένο και αποσυνδέονται σταδιακά από αυτόν και τους άλλους.
Η διαχείριση των σωματικών και ψυχολογικών επιπτώσεων του ψυχικού τραύματος μπορεί να απαιτεί τόση πολλή ενέργεια που συχνά δεν απομένει αρκετή για απόλαυση της ζωή.
Τα υποκείμενο ενδέχεται να μην συνειδητοποιούν ότι βιώνουν μειωμένη ικανότητα για χαρά, διεύρυνση στενών σχέσεων και στο να ανταπεξέρχονται στις καθημερινές τους δραστηριότητες.
Εντούτοις, το πιο σημαντικό είναι ότι ακόμα και μικρή επίγνωση των δυσκολιών να υπάρχει, αυτό που δεν γίνεται κατανοητό είναι η πηγή τους.
Το υποκείμενο αναζητά δηλαδή να εντοπίσει την πηγή της απειλής που αισθάνεται, να προσδιορίσει τον υπερβολικό φόβο, να εξηγήσει την εσωτερικευμένη διέγερση που βιώνει. Ωστόσο, βρίσκεται παγιδευμένο σε μια ανολοκλήρωτη αμυντική αντίδραση προσανατολισμού στο συνεχές αίσθημα ότι κάτι δεν πάει καλά με μένα, νιώθω άσχημα, δεν ξέρω γιατί αλλά νιώθω μια ανησυχία, είμαι κακός…
Η απάντηση, η ερμηνεία, η ανακάλυψη της αιτίας σε μορφή «πληγών» δεν είναι πολλές φορές ούτε επουλωτική ούτε ιαματική.
Η αίσθηση του εαυτού δοκιμάζεται καθώς ο πυρήνας της αυτοεικόνας και της αυτοεκτίμησης σχηματοποιείται από τις επιτυχίες και τις αποτυχίες του πρώιμου υποστηρικτικού περιβάλλοντος μας.
Οι όποιες πληγές στο ψυχικό σώμα του υποκειμένου εσωτερικεύουν διάφορους φόβους, ανησυχία, αμφιθυμία στη δημιουργία σχέσεων και στη διατήρηση αυτών και αναπτύσσουν ψυχολογική σκέψη που χαρακτηρίζει ψυχικές διαταραχές.
Τα τελευταία μπορούν να γίνουν κατανοητά μέσα από το πρίσμα ενός μηχανισμού. Το υποκείμενο προσπαθεί να δώσει όνομα, να κατανοήσει και να διαχειριστεί τους φόβους του, τις πρώιμες απειλές του, όπως αυτές είχαν αποτυπωθεί πρώιμα στις σωματικές του αισθήσεις και στον ψυχικό του χάρτη.
Φυσικά, σε αυτή την περίπτωση η ερμηνεία ή οι ερμηνείες μπορεί να ποικίλουν όπως και ο αντίκτυπος αυτών.
Για παράδειγμα, η περιορισμένη πρόσβαση στα συναισθήματα και η επίγνωση αυτών μπορεί να εκτιμηθεί ως ανικανότητα ακόμα και στη δημιουργία σχέσεων. Από την άλλη μπορεί να περιγράφει έλλειψη συναισθηματικής διαθεσιμότητας και απουσία στοργικής γονικής φροντίδας.
Και στις δυο περιπτώσεις οι ερμηνείες φαντάζουν τραυματικές και έχουν την δυναμική να εξακολουθούν να πληγώνουν.
Ενδεχομένως, η λύση είναι να επιλέξουμε αν κάποια από τις δυο πληγές μπορεί να αποτελέσει άνοιγμα προς κάποιο καλύτερο και πιο όμορφο κομμάτι του εαυτού μας…
Παξινός Θεόδωρος
