Η παρουσία του Covid-19 στην καθημερινότητα μας και τα διάφορα μέτρα προστασίας και αντιμετώπισης του, λειτουργούν ως συνθήκη σοκ για το άτομο το οποίο αντιλαμβάνεται την ευθραυστότητα της κανονικότητας που έχει δομήσει και ζει.
Με αιφνίδιο και οξύ τρόπο καλείται να αναρωτηθεί για την ευαλωτότητα του εγώ (σε σωματικό, ψυχολογικό, κοινωνικό, οικονομικό επίπεδο), ενώ μέχρι πρότινος κάτι τέτοιο εντοπιζόταν στους άλλους (σε ευπαθείς και ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, μειονότητες κλπ) ή αποδιδόταν σε εξωτερικούς, μεμονωμένους παράγοντες.
Παράλληλα, η τάση για συνεχόμενη ανάπτυξη, εξέλιξη φαίνεται να διακόπτεται απροσδόκητα και να τίθεται σε καραντίνα και κοινωνική απομόνωση. Το αίσθημα αποδιοργάνωσης και ο φόβος της μη επίτευξης των στόχων ή της αδυναμίας προσδιορισμού στοχοθεσίας για το άμεσο μέλλον, δημιουργούν απόκλιση από το μέχρι τώρα οριοθετημένο μοντέλο δράσης και αντίδρασης και τοποθετούν την εγωιστική μας πορεία σε μια ασυνέχεια. Ο άνθρωπος δοκιμάζεται υπαρξιακά. Ο ναρκισσισμός της παντοδυναμίας μας διαψεύδεται μπροστά στους περιορισμούς που θέτει μια πανδημία και η εικόνα μας πλέον φέρει τραυματικές ρωγμές. Έννοιες, αξίες, θεσμοί, δεσμοί που είχαν συσκοτιστεί στη ρευστότητα της καθημερινότητας, τίθενται υπό διαπραγμάτευση και ξαναζωντανεύουν παλιές φοβίες και τρόμοι που κρύβουμε μέσα μας.
Ο φόβος της μοναξιάς ήρθε ξανά στο προσκήνιο με την πανδημία. Ο Covid-19 θέτει περιορισμούς στην ανθρώπινη παρουσία και επαφή αλλά κυρίως διαμορφώνει με έντονο τρόπο το φόβο του μοναχικού θανάτου. Επιπλέον, η πανδημία στα πλαίσια της κοινωνικής απόστασης καλεί τους ανθρώπους να αναμετρηθούν με φόβους και υπαρξιακά άγχη που είτε δεν επιθυμούν είτε έχουν απωθήσει στους ρυθμούς της καθημερινής κανονικότητας. Εντούτοις, η μοναξιά και ο άνθρωπος δεν συναντιόνται για πρώτη φορά στην εποχή της πανδημίας. Αντιθέτως, ο άνθρωπος συναντά τη μοναξιά από τη γέννηση του έως το θάνατο του. Σε κάθε στιγμή απομάκρυνσης από αγαπημένα άτομα υπάρχει το αίσθημα της μοναξιάς όπως και σε κάθε στάδιο ανάπτυξης βιώνονται άγχη θανάτου, καταδιωκτικά άγχη ή και κατάθλιψη για τις απώλειες που έχουμε.
Τα ανεπεξέργαστα συναισθηματικά κενά και τα άγχη από πρώιμες εμπειρίες μπορούν κάλλιστα να αναδυθούν και να οδηγήσουν σε ψυχική αποσταθεροποίηση. Φυσικά, ο φόβος της μοναξιάς λαμβάνει ξεχωριστή διάσταση στην περίοδο της πανδημίας καθώς συνδυάζεται ή συσχετίζεται με την κοινωνική απόσταση ως μέτρο προστασίας και λαμβάνει τη μορφή μιας επιβαλλόμενης συνθήκης.
Για κάποιους ανθρώπους, η κατάσταση αυτή είναι αφόρητη και αντιδρούν (δεν αποδέχονται την ύπαρξη του ιού, αμφισβητούν τα μέτρα προστασίας, εκφράζουν άρνηση) ενώ άλλοι επιλέγουν την απομόνωση για να νιώσουν ασφαλείς, σαν να λέμε επιλέγουν την μοναχικότητα για λόγους ασφαλείας. Η όποια συμπεριφορά εκδηλώνει ο καθένας εκφράζει το συναισθηματικό μούδιασμα του εαυτού μπροστά στις βαθύτερες ανησυχίες και αγωνίες του και τον τρόπο διαφυγής από αυτές.
Είναι γεγονός ότι, στην εποχή μας επικρατεί ένας μηχανιστικός τρόπος αντίληψης της καθημερινότητας και μια τάση διεκπεραίωσης του παρόντος ωθώντας το άτομο να λειτουργεί με όρους: φόρτιση μπαταρίας (ξεκούραση) – λειτουργία – εκφόρτιση (εκτόνωση έντασης, διασκέδαση). Η βαθύτερη γνώση του εαυτού, η σκέψη, η διαχείριση των συναισθηματικών αναγκών τείνει να είναι επιφανειακή και να ακολουθεί εξωγενείς ρυθμούς και τάσεις. Η οριζόμενη αυτή κανονικότητα όμως πρεσβεύει ασφάλεια, αποδοχή, σταθερότητα και αίσθημα προστασίας. Κάτι το οποίο φαίνεται να ανατρέπεται από τις αλλαγές της επιδημίας. Ο κόσμος γίνεται λιγότερο οικείος, οι άλλοι αποτελούν δυνητικά πηγή μόλυνσης, το εγώ αμφισβητεί ότι μπορεί να είναι φορέας, οι σκέψεις κατευθύνονται είτε στην αποφυγή της κατάστασης (μετακίνηση από την πόλη στο χωριό) είτε αναζητούν αντισταθμιστικές λύσεις παραδομένες στο φόβο (καταναλωτική μανία, υπερβολικές προμήθειες, διασκέδαση σε περιοχές που δεν έχουν κρούσματα) μπροστά σε μια απρόβλεπτη κατάσταση.
Σίγουρα είναι κατανοητές αυτές οι αντιδράσεις ως τρόποι διαχείρισης του άγχους μπροστά σε μια πρωτόγνωρη συνθήκη. Εντούτοις δεν διαφέρουν και πολύ από τους τρόπους που επιλέγουμε, προ πανδημίας, να στηρίζουμε τον ναρκισσισμό μας και να επιλύουμε όλα εκείνα που μεγαλώνουν τις ρωγμές στο εγώ μας είτε πρόκειται για απλά καθημερινά άγχη είτε έχουν να κάνουν με το αίσθημα της μοναξιάς: αποφυγή εκείνων των συνθηκών που μας φοβίζουν, διαφυγή σε εφήμερες επιλογές ώστε να μην νιώθουμε θλίψη, η ποσότητα των σχέσεων έναντι της ποιότητας, η ατελείωτη διέγερση μέσω της ενασχόλησης με τα social media έναντι της συναισθηματικής έκφρασης.
Η συνθήκη την οποία βιώνουμε με τα διάφορα χαρακτηριστικά που την προσδιορίζουν είναι σε θέση να αναδείξει και να αποτελέσει αιτία αναθεώρησης εκείνων των στοιχείων που προσδιορίζουν τον καθένα μας ξεχωριστά και το σύνολο. Η συνεχόμενη αναφορά σε επιπτώσεις σε ατομικό – κοινωνικό, οικονομικό, σωματικό –ψυχολογικό επίπεδο δημιουργεί ένα αίσθημα γενικευμένης απειλής και φόβου σε συνδυασμό με ένα αίσθημα αβοήθητου. Η ουσιαστική σχέση του ατόμου με τον εαυτό του και τους άλλους, η δόμηση και διατήρηση κοινωνικών και ψυχολογικών δεσμών που ανταποκρίνονται στις συναισθηματικές ανάγκες του ατόμου και όχι των κοινωνικών δικτύων και στη ρευστότητα της καθημερινότητας είναι σε θέση να λειτουργήσουν ως αμυντικά στηρίγματα.
